Mali i Zi ne nji kohe te afermt do mbese pa tokat e saja ne vend te vet

 

Profesori i njohur Predrag Ivanoviq ne Fakultetin ekonomik ne Podgorice asht duke ua terheq vrejtjen organave shtetrore dhe atyre lokale ne Mal te Zi,kunndra fenomenit qe Mali i Zi ne nji kohe te afermt do mbese pa tokat e saja ne vend te vet.
Megjithese ligji Malazias nuk e ndalon shitjen e tokes bujqesore ndaj shtetaseve te huaj, shenohen raste te tilla nga ish-pronaret ne Ulqin dhe vendet fqinje. Keta te fundit ligji nuk i ndalon te bejne shit-blerje toke, qofte edhe ndaj te huajve qe çelin firma ne Mal te Zi.
Nese nje Malazias apo ulqiak me veshtiresi mund te siguroje nje truall apo toke ne vend te huaj, duket se ne Mal te Zi e sidomos ne Ulqin per ruset dhe investitoret e tjere, kjo nuk eshte e veshtire kundrejt shumave me te larta te tregut,ne nji ane gjithashtu duke i shplar parat e veta me mir se kerkejt tjeter.Profiti asht i garantuar 100 per 100. Bazuar ne te dhenat statistikore te Bashkimit Evropian, vendi yne rezulton me normen me te ulet te tokes bujqesore per banore, ne krahasim me te gjitha shtetet e tjera ne Evrope. Por neve ne Mal te Zi na mungon nje ligj i mirefillte per mbrojtjen e tokes dhe dispozita qe e rregullojne kete hapesire e cila perben nje pasuri kombetare, themelore me vlera te pakrahasueshme.
Te huajt kane filluar te tregojne interes per tokat ulqinake. Nje fakt te tille e tregon numri i konsiderueshem i blerjeve te trojeve qe jane bere prej tyre ne zyrat e regjistrimit te pasurive ne Ulqin por gjithashtu edhe ne ter teritorin e Malit te Zi. Ne to, ekzistojne akte blerjesh qe ish-pronare ulqinak u kane bere individeve apo shoqerive te huaja kundrejt çmimeve te tregut qe ekzistojne aktualisht per token dhe trojet e Ulqinit. Nje gje e tille eshte bere kryesisht nga investitore rus,serb dhe atyre italiane. Nga ana tjeter, shtrihet hija e dyshimit se ne kete vale shit-blerjesh te pakontrrolluara nga shteti dhe pushteti aktual, nje revansh te madh mund te marrin edhe aktet e realizuara nga minoritaret, kryesisht ata rus. Kjo ka qene edhe nje nga porosite qe kreu i lobingut rus ne krye me pasunikun Roman Abramovichin, ka lene per komunitetin rus te pranishem ne Ulqin. Duke zaptuar sa me shume troje te tilla, ata do te dominojne me pas ne tregun e tokes duke u bere ndoshta edhe zoterues te saj ne Ulqin dhe ne krejt teritorin e Malit te Zi. Ne fakt, te gjitha keto akte blerje mbrohen nen faktin e mungeses se nje klauzole ligjore qe i ndalon te huajt te blejne troje ne Mal te Zi. Sipas legjislacionit ekzistues, asnje pronar nuk mund te ndalohet se po i shet truallin e tij nje te huaji.
Por ligji aktual mbi token, pohon se asnje i huaj nuk ka te drejte te bleje toke bujqesore ne Mal te Zi. Sipas keshilltareve te ministrise perkatese, ajo mbrohet nga shteti dhe te huajt nuk mund te behen pronare te saj. Deri ketu, duket se ligji ka te drejte dhe funksionon. Por specialiste te bujqesise nga ana tjeter, ngrejne shqetesimin e tyre se ne fushen e legjislacionit deri tani vendit tone i mungon nje ligj i mirefillte per mbrojtjen e tokes. Por edhe dispozita qe e rregullojne kete hapesire e cila perben nje pasuri kombetare malaziase, themelore me vlera te pakrahasueshme.
Deri ne fund te viteve 80 ka qene ndikimi nga ligji mbas lufte “Per mbrojtjen e tokes” parimi i se ciles ka qene “Toka bujqesore eshte prone e shtetit dhe mbrohet nga shteti”. Por kuadri ligjir u ndryshua duke miratuar ne fillim ligjin te dates 1990-91 “Per token” i cili kishte si qellim ndarjen e tokes bujqesore per familjet dhe individet, duke ndryshuar edhe te drejten e pronesise mbi token e cila vetem ne pak dispozita te tij e ka trajtuar mbrojtjen e tokes. Disa ligje si “Per dhenien me qera te tokes bujqesore, dhe te tjerave te cilat jane pasuri shteterore”, “Per kalimin ne pronesi pa shperblim te tokes bujqesore”, ndonese prekin aspekte te mbrojtjes se tokes bujqesore nuk kane bere te mundur mbrojtjen e saj dhe nje trajtim juridik me kompleks. Ne keto kushte eshte arritur ne perfundimin se dispozitat e legjislacionit ekzistues jane te pamjaftueshme dhe eshte krijuar nje boshllek ligjor ne kete fushe me pasoja negative te gjithanshme.
Si rezultat i zbatimit te ligjeve “Per token” dhe aite dates 1991″Per kalimin ne pronesi pa shperblim te tokes bujqesore” mbi 80 perqind e fondit te tokes bujqesore ka kaluar ne pronesi private. Sipas kritereve te ketij legjislacioni, jane krijuar rreth 130 mije pronare private te tokes. Jane pikerisht keta pronare te cilet kane realizuar shitje te tokes ndaj shtetasve te huaj, duke e konsideruar ate si prone te tyren, pa menduar per pasojat qe i shkaktojne vendit. Nese do te vepronin te gjithe ne kete menyre, duke u nxitur nga perfitimet e larta te akteve te shit-blerjes se tokes ndaj te huajve, do rrezikonim qe ata te zoteronin nje pjese te mire te pasurise tone kombetare lidhur me tokat bujqesore malaziase dhe atyre ulqinake.
Legjislacioni ekzistues nga njera ane u siguron te gjitha te drejtat e pronesiose mbi token bujqesore gjithe pronareve qe kane perfituar me ligj dhe nga ana tjeter percakton shume pak detyrime per mbrojtjen e tokes si prone private dhe njeheresh edhe si pasuri kombetare. Ne rrethanat e mesiperme, te mungeses se kuadrit te nevojshem ligjor qe do te bente te mundur mbrojtjen e tokes nga viti 1991 e ne vijim vihet re nje demtim ne siperfaqe te gjera te tokes bujqesore. Bazuar ne te dhenat statistikore te Bashkimit Evropian, vendi yne rezulton me normen me te ulet te tokes bujqesore per banore, ne krahasim me te gjitha shtetet e tjera ne Evrope. Kjo dukuri pritet te behet edhe me e dukshme pas ndryshimeve te medha demografike ne vendin tone edhe disa vite. Per te siguruar mbrojtjen qe deri tani u ka munguar tokave bujqesore dhe atyre tokave turistiko ekonomike pran detit, ministria perkateset duhet prezantuar Kuvendit malazias nje ligj te ri qe ka te beje drejtperdrejte me nje fakt te tille. Ne ligjin e ri “Per mbrojtjen e tokes bujqesore” parashikohen rregullime te nevojshme per t’u dhene fund praktikave te deritanishme qe kane sjelle deme mbi fondin e tokes bujqesore dhe atyre bregdetare. Brenda tij zene vend shit-blerjet e pavend dhe demtimet e atyre te cilat konsiderohen si toka me rendesi te madhe shteterore.