Shembull i shtrembërimit dhe tjetërsimit të historisë
Izolimi i Shasit dhe thuajse zhdukja e tij është një shembull i padrejtësive kufitare të shekullit XX dhe Luftës së Ftohtë. Ai ilustron shtrembërimet dhe tjetërsimet e historisë së tij botuar në periudhën jugosllave dhe shfaqjen në shoqërinë normale malazeze të viteve të fundit. Ai ilustron si problemet komplekse mbi kufijtë, ku kultura, feja dhe kujtesa popullore bashkëveprojnë, por edhe shpesh përplasen me njëra-tjetrën, ashtu dhe vështirësitë me të cilat përballen historianët për shkakun se ka shumë pak punë kërkimore arkeologjike në mjaft vende të trevave ballkanike jo greke.

Në pjesën më dominuese të historisë malazeze, bregdeti ka patur rëndësinë më të madhe, që nga tregtarët e lashtë të fillimit dhe kolonët që çalltisnin drejt veriut për të ngritur ngulime koloniale, ashtu dhe gjatë periudhës romake dhe të Bizantit. Tregtia bregdetare dhe bashkë më të transportimet ushtarake përbënin interesin kryesor, qoftë në pushtimet romake, të Perandorisë së Bizantit dhe Anzhuine të Adriatikut në Mesjetë, ashtu dhe ato venedikase. Sidoqoftë objekti i kësaj historie ka qenë pak i njohur, apo i vizituar. Për shumë kohë, Mali i Zi dhe malazezët nuk ishin të pranishëm në vetëdijen e gjerë europiane as si shtet dhe as si popull.
Në shekullin XIX, kur pas Kongresit te Berlinit të vitit 1878 u shfaq shteti i parë malazias, ai menjëherë u mbështoll me një mitologji romantike të jetës në male që në të vërtetë shtrembëroi historinë reale. Dalja e një shteti të ri pas referendumit për pavarësinë në maj të vitit 2006 natyrshëm që do të sillte dhe gjallërimin e debatit për këto çështje.

Një vendbanim bregdetar, sikurse është Shasi pak i njohur, pranë qytetit më jugor malazias të Ulqinit, e ilustron më së miri këtë fakt. Izolimi i Shasit dhe thuajse zhdukja e tij është një shembull i padrejtësive kufitare të shekullit XX dhe Luftës së Ftohtë. Ai ilustron shtrembërimet dhe tjetërsimet e historisë së tij botuar në periudhën jugosllave dhe shfaqjen në shoqërinë normale malazeze të viteve të fundit. Ai ilustron si problemet komplekse mbi kufijtë, ku kultura, feja dhe kujtesa popullore bashkëveprojnë por edhe shpesh përplasen me njëra-tjetrën, ashtu dhe vështirësitë me të cilat përballen historianët për shkakun se ka shumë pak punë kërkimore arkeologjike në mjaft vende të trevave ballkanike jo greke.
Nuk ka patur thuajse fare punë të vazhdueshme arkeologjike apo ndonjë studim shkencor mbi këtë vend, sikurse ka ndodhur edhe në shumë raste të tjera në Malin e Zi. Por ka në të vërtetë edhe arsye që lidhen me marrëdhëniet e së kaluarës me të tashmen ku kontradiktat dhe zbrazëtitë në historinë e Shasit rrëfejnë njëherësh si historinë e Shqipërisë veriore ashtu dhe të Malit të Zi.
Autor / Averil Cameron / James Pettifer
Burimi / Koha Javore