Udhëtimi ekzistencial i njeriut dhe i kombit
Poezia rimerr figura të letërsisë botërore, të mitologjisë ose të botës shqiptare për tzi rivendosur në rrethana shpesh të largëta, ironike e madje të befta, në kohët moderne. Këtë fat e kanë Hamleti, Robinsoni, Gjergj Elez Alia, Sizifi etj, dhe po ashtu ndodh edhe e kundërta, ku njerëz me drama të gjalla, të prekshme në të tashmen tonë, trajtësohen si pika orientuese dhe përgjithësuese të mendimit të poezisë sikurse ndodh veçanërisht me Lumin, vëllimi për të cilin është përfaqësuesi i Podrimjes dhe nga më të rëndësishmit në poezinë shqipe.
Në zhvillimin e poezisë shqipe në gjysmën e dytë të shekullit XX, poezia e Ali Podrimjes e ka përcaktuar qartësisht pozicionin e saj dhe pikërisht si e tillë ajo nxit studimin në disa aspekte të ndryshme dhe përmes formash të larmishme procedimi. Përkundër idesë së palëvizshmërisë që të frymëzojnë simbolet bazë të saj, ne besojmë se një prej veçorive kryesore të poezisë së Podrimjes është lëvizja e pareshtur drejt pikës së barazpeshës në ekzistencën e njeriut. Kjo lëvizje është mirëfilli një Udhëtim me simbolikë të shumëfishtë, të cilin njeriu i Podrimjes është i paracaktuar ta përmbushë. Po të njëjtin kurs ndjek edhe ekzistenca e vet kombit, prania e të cilit është thelbësore në poezinë e Podrimjes.
Saktësojmë që në fillim se konceptimi i Ali Podrimjes është larg atyre ekzistencialiste të hasura në letërsinë evropiane gjatë shekullit XX, pasi ky poet ka mundur të krijojë sistemin e tij vetjak, çka do të thotë se në rastin e tij nuk flasim për shndërrimin e njeriut në përemër apo të raportit uni- njeri në ai-send” Në këtë poezi nuk ndjehet bllokimi nga ndjenja e pakuptimësisë apo e pavlefshmërisë së jetës si rezultat i tronditjes së vlerave në të cilat beson njeriu, por si rezultat i trysnive gjithëfarëshe me natyrë tjetërsuese që rëndojnë mbi të e në këtë kuptim poezia e Podrimjes është jo një dorëzim, një pranim i heshtur i absurditetit dhe pakuptimësisë, por një kërkim i mirëfilltë dhe provë vërtetimi për arritjen e plotësisë dhe kuptimit të thellë të mbijesesës së qenies. Njeriu i Podrimjes, aq sa mediton po aq edhe përpiqet, heton alternativat dhe situatën e vet eksistenciale, por përmes një prizmi krejt të veçantë, duke e parë veten si trajtë historike të truallit, dhe gjymtyrë të etnisë së vet. Po ashtu një përjetim i thellë ekzistencial si ankthi, në këtë poezi ka një objekt të qartë dhe prek çdo gjendje të mundshme të njeriut të kërcënuar, i cili ndjen dramën e rëndë kolektive.
Poezia rimerr figura të letërsisë botërore, të mitologjisë ose të botës shqiptare për tzi rivendosur në rrethana shpesh të largëta, ironike e madje të befta, në kohët moderne. Këtë fat e kanë Hamleti, Robinsoni, Gjergj Elez Alia, Sizifi etj, dhe po ashtu ndodh edhe e kundërta, ku njerëz me drama të gjalla, të prekshme në të tashmen tonë, trajtësohen si pika orientuese dhe përgjithësuese të mendimit të poezisë sikurse ndodh veçanërisht me Lumin, vëllimi për të cilin është përfaqësuesi i Podrimjes dhe nga më të rëndësishmit në poezinë shqipe.
Në rast se e shikojmë tekstin poetik të ndërtuar në shtresa, kuptimi i të cilave ekziston në natyrë kontekstuale mbi bazën e relatave të afrisë dhe kundërshtisë, sikundër ka vërejtur Lotmani, atëherë sërish duke iu përmbajtur këtij studiuesi, teksti poetik është një sistem sistemesh ose relacion relatash. Por po aq, kuptimi i tekstit nuk është thjesht inherent e i brendshëm, por qëndron edhe në marrëdhëniet e tekstit me sisteme të tjera kuptimore duke nisur nga vet letërsia, shoqëria apo lexuesi dhe pritjet e tij. Në rastin e poezisë së Podrimjes do të përshkruajmë fillimisht strukturën e poezisë së tij pasi duke u përqëndruar më së pari këtu besojmë se arrihet tek ajo që ne e kemi quajtur udhëtim ekzistencial i individit dhe i kombit.
Ne e shikojmë strukturën e kësaj poezie si rezultatin e bashkëpranisë dhe të bashkëveprimit të tri njësive bazë ku njëra përbën pikëtakimin, por edhe kalimin mes dy të tjerave. Këto njësi ne i konsiderojmë si bashkësi fjalësh-çelës pasi duke e parë në mënyrë tërësore poezinë e Podrimjes dallohen disa elemente, që ndërtojnë dhe identifikojnë tërësinë perceptuese të poezisë dhe të lejojnë të zbulosh shumësinë e kuptimeve dhe përsosmërinë e formës artistike. Mes këtyre fjalëve krijohen disa lidhje të brendshme, të cilat e bëjnë të nevojshëm organizimin e tyre në grupe që po i quajmë bashkësi. Disa prej këtyre fjalëve dallojnë edhe për aspektin grafik (aspekt ky shumë i rëndësishëm për rolin që mbart në ndërtimin dhe të kuptuarit e kësaj poezie), pasi shkruhen me shkronjë të madhe pa qenë emra të përveçëm ose shkëputen nga rendi i zakonshëm i fjalisë dhe i vargut. Natyrisht që poezia nuk funksionon me statistikë fjalësh-çelës si shpeshti përdorimi, por prania e tyre në poezinë në fjalë është një e dhënë që nuk mund të anashkalohet.
Njësia e parë, të cilën skematikisht e shënojmë SAC është ajo e bashkësisë-zinxhir të fjalëve-çelës me zbërthim të brendshëm dhe njësia e dytë SBC është bashkësia-zinxhir e fjalëve-çelës me zbërthim të jashtëm. Kjo ndarje bazohet mbi faktin që disa prej fjalëve -çelës në poezinë e Podrimjes si Gur, Kullë, Hije, Bregu, etj. zbërthehen kuptimisht brenda strukturave të poezive ku përkasin dhe kontekstit që ato kanë kulturalisht për lexuesin duke ndërtuar konceptin e qëndrueshmërisë, të shkuarës, origjinës dhe identitetit ndërsa fjalët-çelësa si vetmi, ankth, Heshtja, dyzimi zbërthehen si rezultat i bashkekzistencës së natyrshme dhe të logjikshme mes fjalëve-çelësa me zbërthim të brendshëm dhe gjenden në grupe të tëra poezish të shkruara në kohë të ndryshme duke ndërtuar konceptin e pikëmbërritjes, synimin e ekzistencës, të ardhmen dhe përmbushjen e mbijetesës.
Bavjola Shatro
Koha Javore