VIDEO TV TEUTA ULCINJ

Grabanica Gabriel Facebook
ULCINJ – Otkopavanje spoljnjeg bedema srednjovjekovnog grada Svača kod Ulcinja i reviziona istraživanja unutrašnjosti Crkve Svetog Jovana, kao i episkopskog dvora, rezultirala su brojnim otkrićima koja mogu biti od pomoći u boljem razumijevanju funkcija tog misterioznog grada u periodu od VI do XV vijeka – kazao je za Pobjedu rukovodilac terenskog istraživanja, arheolog Mladen Zagarčanin.

Na Svaču ovih dana rade i arheolozi Miloš Živanović, Dejan Drašković, Anton Ljuljđuraj i studentkinja Barbana Draga. Novo istraživanje Svača, najveće nepoznanice u nizu srednjovjekovnih gradova Crne Gore, pokazuje je da je to najbitniji lokalitet za proučavanje perioda od 6. do 12. vijeka.

– To se pokazalo kada je, nekoliko dana nakon započetih radova, kulturna stratigrafija u Podgrađu Svača počela da otkriva na koji način je grad živio, rastao i nestao u periodu kada je naša istorija veoma oskudna pisanim podacima, a to je upravo vrijeme vladavine Vojislavljevića, i osnivanje velikog slovenskog kraljevstva na ovim prostorima – kaže Mladen Zagarčanin.

Neistraženo Podgrađe

Prvenstveno, projekat je zamišljen da istraži nekoliko najbitnijih segmenata unutar potpuno neistraženog Podgrađa koje se prostiralo na velikom platou sa južne strane Gornjeg grada, ili sada vidljivog utvrđenja sa kulama, bedemima i raznim vidovima arhitekture unutar cjeline koja se nalazi na najvisočijoj tački koja dominira Šaskim jezerom. Postaje jasno da je Svač, na vrhuncu svoje moći bio grad veći od srdenjevjekovnog Kotora.

– Nakon prethodnog raščišćavanja terena i pozicioniranja sondi, započeli smo otkopavanje velikog defanzivnog sklopa Podgrađa, za koji smo smo utvrdili da se prostire na nekoliko stotina metara, duž same ivice vještačku uravnate stijene na gdje je počela da niče varoš još u periodu rane Vizantije. Iako je tokom vijekova nestalo jasno uočljivih zidnih masa, uspjeli smo da otkopamo trasu donjogradskog bedema sa kulama, što je možda od najvećeg značaja, jer ćemo sa ovim istraživanjima po prvi put zaokružiti njegove gabarite. To je u stvari i najbitnije jer mi nijesmo imali pravog dokaza koji bi pokazao koliko je to bio velik i kompleksan grad u svoje vrijeme – kaže Zagarčanin.

Trijumfalna kapija

Najveće otkriće u okviru ovog dijela istraživanja je donjogradska kapija. Očito je imala svečani karakter.

– Pronašli smo objekat izuzetne arhitektonske vrijednosti u sloju rušenja sa kraja 7. vijeka. To je trijumfalni ulaz sa unutrašnjim pilastrima koji su držali zasvođenu tavanicu. Pronađena je velika količina fresaka na osnovu kojih zaključujemo da je unutrašnjost prolaza oslikana, dok ostali arheološki slojevi datuju cjelinu krajem 11. vijeka, povezujući strukturu sa periodom vladavine kralja Bodina – ističe Zagarčanin.

Izviše prolaza je po svemu sudeći bila manja kapela. Sa strana su otkrivene kosturnice datovane novcem vizantijske dinastije Komnina (12. vijek), kao i groblje koje se nalazi sa južne strane.

– To ukazuje da trenutno otkopavamo veoma važno, da ne kažem sveto mjesto, okruženo sakralnim objektima iz ovog perioda. Prvi i jedinstveni od crkvenih objekta u ovom okruženju jeste mala memorijalna kapela, oslikana spolja. Ova kapela je imala udubljenje za smještaj sarkofaga, što znači da je u njoj bio sahranjen neko izuzetno bitan u ovom periodu, možda kralj ili episkop. Slična takva je pronađena nekoliko desetina metara sjeverno, dok je, opet u samoj blizini, do kraja istražena crkva iz druge polovine 13. ili početka 14. vijeka – ističe Zagarčanin.

Dokazi suživota

Na površini koju arheolozi istražuju pronađene su zgrade profanog kraktera, pa nije isključeno da se trenutno nalaze u sredini nekog velikog manastirskog ili vladarskog zdanja koje je sagrađeno na zapadnom kraku varoši.

– U istočnom sektoru otkopavamo ranovizantijski objekat sa početka 6. vijeka. To je takođe veoma kompleksna cjelina sa ukopanim grobnicama i ogromnom količinom materijala iz ovog perioda. Ono što je najznačajnije jeste da se Romejska, vizantijska keramika i ostali predmeti mješaju sa slovenskim izrađevinama pa možemo govoriti o nekom suživotu Slovena i Romeja u periodu od 6. do 9 ili 10. vijeka – kaže Zagarčanin.
Planirana istraživanja na Svaču arheolozi će okončati do kraja novembra. Vjeruju da je ovogodišnja kampanja otvara novo proglavlje u istraživanju zaboravljenog srednjovjekovlja naših najznačajnijih lokalitata: Svača, Prečiste Krajinske, Djuteze, Martinića Gradine, Oboda, Obluna i Žabljaka Crnojevića. Realno, već do sada su sakupili toliko dokaza da se napor koji su uložili može označiti kao poduhvat koji opravdava i najoptimističija očekivanja.

Putevi kontinuiteta

Ovogodišnja kampanja arheoloških istraživanja na Svaču dio je petogodišnjeg projekta „Putevi kontinuiteta“. Cilj projekta  je da se petogodišnjim istraživanjima prikupi dovoljno informacija koje će biti osnov za definisanje kontinuiranog života i naseljavanja na teritoriji Crne Gore od praistorije do danas. Osmišljen je u sektoru za zaštitu spomeničkog nasljeđa Ministarstva kulture Crne Gore. Nosilac projekta je Narodni muzej Crne Gore.

Izazov osvajačima i putopiscima

Svač pripada kulturno-istorijskim spomenicima prve kategorije. Nalazi se 25 kilometara sjeveroistočno od Ulcinja. Mada legenda kaže da je imao 365 crkava, za svaki dan u godini po jednu, u njegovim ruševinama naziru se temelji njih osam. Grad je imao svoju kovnicu novca, u njemu se gradilo, proizvodilo, stvaralo.Vjekovima je bio izazov osvajačima i putopiscima. Ime Svača kao episkopskog grada prvi put se pominje 1067. godine, u buli pape Aleksandra II. Svač su u 13. vijeku srušili Mongoli. Nakon te najezde grad je obnovila Jelena Anžujska. Definitivno zamire u 16. vijeku kada ga osvajaju Turci. Grad Svač je samo jednom arheološki istraživan. To se dogodilo 1985. godine. Rekognosciranjem je utvrđeno da u gradu postoji osam crkava, od čega su dvije su katedralne. Te sezone su sprovedena sondažna iskopavanja. Naučnici su bili fokusirani na nekoliko tačaka u gradu. Rezultati su objavljeni a planovi i skice ne postoje. Prikupljeno je dosta pokretnog arheološkog materijala koji je datiran i uglavnom je riječ artefaktima iz srednjeg vijeka. Postojao plan da se 1986. godine nastave sistematska istraživanja, ali do toga nije došlo.

V. Simunović
Pobjeda