Në krahasim me zonën e Budvës, pjesët e tjera bregdetare kanë çmime më të ulëta. Kuptohet, çmime më të ulëta gjejmë në zonat jourbane, në fshatra… Kryeqendra është po ashtu atraktive, sidomos qendra dhe disa lokacione atraktive. Podgorica me 1/3 e popullsisë së vendit, ofron çmime të larta, varësisht nga atraktiviteti i lokacionit. Çmime të shpeshta janë ato nga 1200-2000 euro apo çmim i njëjtë me të truallit në qendër apo në vende atraktive. Takojmë çmime që sillen 3000-4000 euro, ndoshta edhe më të larta.

I.1. Çmimet e shtëpive “stagnojnë, bien dhe rriten”
Duke filluar nga shtetërimi i MZ, të merresh me tregjet e pasurive të patundsme, sidomos në ambiente atraktive, bregdet, kryeqendër dhe në disa vende atraktive në veri për turizëm dimëror-veror, jo se nuk është e vështirë por nuk mund të ekzaminosh sjelljet e forcave të tregut, respektivisht ndërvarësinë në mes tyre, në rend të parë për shkak se i takojmë edhe te kërkesa “individuale” e dukurive në fjallë, ku pasuria “dëshira për të paguar” nuk është ajo që ekzaminohet sipas parimeve mikroekonomike, pra sasia minimale që një blerës don të paguajë për një mallë. Përkundër asaj se në këto tregje ka plot blerës dhe shitës, “tregje konkurrente”, sasia e parasë për të paguar apo çmimi, fare pak luan rol në zhvendosjen e kurbes së kërkesës. Ndonëse kemi të bëjmë me vlera të mëdha pasurie, forcat në fjalë ndikojnë apo përcaktojnë faktorë relativisht të pavarur ndaj çmimeve, të llojit pjesërisht të njëjtë: 1.Ofertën, parashikimet dhe çmimet; 2. Kërkesën, preferencat dhe konkurrencën në mes blerësve, për shkak të sjelljeve në tregjet duopoliste. Mallra me vlerë të posaçme të “rrallë”, ose transaksione të përziera të shitjeve, ofertave, siç takojmë në të përditshmen apo javoren, te dyja më të pavarurat (“Lufta për Bularice”,16.dhjetor `07. Titujt: “Invazioni në Pashtroviq”, Monitor 26 tetor `07 dhe “Hetimet për rishitjen e territorit”, Monitor, 23 nëntor `07).
Sot në marrëdhënie relative kapital profit “min-max” të investosh sa më pak me motiv fitese sa më të madhe në tregun në fjalë, shtëpi dhe truall, sidomos në bregdet apo qendër nuk mund t`i dini sjelljet e çmimeve sipas përcaktuesve të tregut dhe parimeve ekonomike. Pothuaj përditë takojmë çmime luhatëse: rritje, ndonjëherë edhe zbritje dhe stagnim, përsëri rritje astronomike. Prandaj është atraktive të merresh me shitblerjen e pasurive: shtëpive, apartamente, ndërtesave, objekteve të tjera banuese dhe të truallit, tokës. Valët e sezonit tregtar janë nga fillimi apo mesi i dy stinave, pranverës dhe vjeshtës.
Varësisht nga zonat, atraktiviteti, modaliteti dhe pajisjet, takojmë turbulencë çmimesh
për metër të një ndërtese. Në pjesët më pak të zhvilluara, bie fjala në qytetin Shavnik, në zonë urbane mund të blesh banesë për 10-15 mijë euro, apo 300-400 euro për 1 m2, (18 janar 2008), ndoshta çmime më të lira për 1 m2 se në zonat jo aq atraktive .
Ndërsa në pjesët më atraktive të MZ, tre kilometra largësi nga qendra e metropolës së turizmit, në Rafailloviq, por afër plazhit, një metër shtëpie mund të ketë çmimin përafërsisht sa banesa në fjalë dy ditë më parë. Gjatë tetorit-dhjetorit në Budva, varësisht nga lokaliteti dhe objekti shënojmë këto lloje kategorizimesh:
1-2 km larg qendrës 1m2 kushton 2900euro. Në Qytetin e Vjetër 1m2 kushton 5000 euro. Në vendet atraktive 1 m2 kushton 4000-6000 euro. Lokacioni më atraktiv, çmimi për m2 ishte 7200 euro.
Në Podgoricë më 24 janar 2008, disa çmime nga oferta e Agjencisë “Centar”:
Apart.. 20 m2 = 56 000euro,
-II- 33 m2 = 60 000euro,
-II- 45 m2 = 93 000euro,
-II- 70 m2 = 140 000euro.
Siç kemi thënë më parë, në mes të janarit shënohet çmimi 10.000 euro për 1 m2, por nuk
është për t`u habitur në këto ditë inflacioni që në shkurt të arrijë rritje prej 20%, në 12.000 dhe rritje të tjera. Në krahasim me zonën e Budvës, pjesët e tjera bregdetare kanë çmime më të ulëta. Kuptohet, çmime më të ulëta gjejmë në zonat jourbane, në fshatra, respektivisht atje kërkohet trualli. Kryeqendra është po ashtu atraktive, sidomos qendra dhe disa lokacione atraktive. Podgorica me 1/3 e popullsisë së vendit, ofron çmime të larta, varësisht nga atraktiviteti i lokacionit. Çmime të shpeshta janë ato nga 1200-2000 euro apo çmim i njëjtë me të truallit në qendër apo në atraktivitete. Takojmë çmime që sillen 3000-4000 euro, ndoshta edhe më të larta.

2. Të huajt dëshirojnë truallin
Në krahasim me periudhën një vjet më parë, interesimi për blerjen e shtëpive shënon rënie, apo nuk ka më klientë të rinj, ose nuk ka rus. Praktikisht, valët e fundit të shitjeve të mëdha “të shtëpive” janë në muajin prill të vitit të kaluar. Deri me këtë kohë në tregun konkurrent, me mjaft blerës dhe shitës, nuk mbetej asnjë pa u shitur. Tani blerësit veprojnë në dy drejtime: çmimet kanë arritur maksimumin së paku ndaj disave në rajon, edhe Shqipëri. Sot (janar-shkurt) blerësve të huaj u interesojnë tregjet e tjera, ndoshta më të lira, ose ndonjë opcion tjetër. Për investuesit, sidomos për të mëdhenjtë, tani është interesant trualli, që mundëson zgjerime, investime të mëdha apo kapital investime. Spekulohet (bisedohet) se tani për miliarderët rus MZ është i shtrenjtë ose nuk është më atraktiv, “punët e tyre shpërngulen në Shqipëri” (Monitor, 19 tetor 2007, f. 8-10).
Thuhet se një pjesë e kapitalit rus në MZ ka arritur nëpërmjet kanaleve indirekte, nëpërmjet vendeve të treta, Britanisë së Madhe, Qipros, Zvicrës, of-shor destinacioneve, kompanive lokale dhe një pjesë indirekt, kesh. Ndonëse rusët kanë rolin kryesor investues, ata nuk do të ikin. Nëse u kthehemi marrëdhënieve shtetërore, MZ nga viti 2004 ka kontratën në nivelin më të lartë, që atëherë “u është hapur rruga investimeve ruse”, por ato ekzistonin edhe më parë, përndryshe janë tradicionale qysh nga lashtesia…
Nga takimi para një viti (2006) i presidentit rus Putin me kryeministrin Gjukanoviq, është kuptuar se investimet ruse jane mbi 2 miliarda euro dhe i tejkalojnë të gjitha vendet e rajonit të EJL në hyrjen e kapitalit rus. Gjithashtu, gjejmë të dhëna se kapitali rus, ose nëpërmjet Tij, ka rolin udhëheqës investues ndër degët kryesore ekonomike, pra, si do të shohim në vazhdim, edhe në turizëm. Pjesa më e madhe e objekteve turistike, hoteleve, prej Ulqinit deri në skajin tjetër H. Novi, gjithashtu edhe pronësia e truallit te Tivari (Maljevik), qendrat kryesore turistike në veri dhe pronësitë e tjera janë në pronësinë apo kujdesin e strukturave të larta, miliarderëve, politikanëve apo kompanive ruse. Në Ulqin Grand Lido, “Splendid” afër Budvës, dhe njëri prej investimeve më të mëdha hoteliere moderne në rajon, “Splendid”, pronësi e ish shefit të Shërbimit Informativ (Ofensiva ruse në MZ, Monitor 04 janar 2008).
Në Nikshiq regjionin më të zhvilluar industrial, trualli jo aq atraktiv për të huajt, në zonën e parë çmimet janë 180 euro për 1 m2, e pak më larg janë 130 dhe në të njëjtën zonë C edhe më të ulëta,70 euro. Përkundër çmimeve të bregdetit që pothuaj çdo javë dhe ditë kanë pasur ndryshime në rritje, këto ishin të pandryshuara për 7 vjet, nga viti 2000 deri në dhjetor 2007. Kjo rritje është normale, ndoshta edhe e tepërt, bëhet pyetje pse nuk ishin më graduale nga pronari, nga administrata lokale, që u rritën për 4-5 herë (“Qeverisja lokale formoi çmimet e reja…, Dan, 18 dhjetor 2007)
Shitja e truallit në kohë transicioni nxit dy lloje emocionesh: nacionale-patriotike dhe
komuniste, prandaj për grupet e tilla mund të quhet edhe tradhëti, sepse “të parën herë në histori të MZ, pronat e mëdha tokësore, posaçërisht në zonat atraktive pranë plazhit kalojnë në duart e të huajve“ (Pse bie çmimi i banesave dhe shtëpive në bregdet, Monitor 19 tetor 2007, f.8-10). Me fjalë të tjera toka konvertohet nga paraja në luks, kryesisht zhvendoset në Serbi – më së shumti në qendër të Beogradit dhe investohet në shtëpia dhe banesa me çmime shumë më të përshtatshme se në Budva. Një pjesë investohet në vetura luksoze, në jahta, stoli dhe metale me vlerë, diamant, ar, e sidomos orë të shtrenjta.
Mark Gjokaj
KOHA JAVORE