ULQINI NË VITET E LIDHJES SHQIPTARE TË PRIZRENIT 1878-1881 (25)
Fuqitë e Mëdha përgatiten për demonstrim detarFuqitë e Mëdha përgatiten për demonstrim detar
Austro-Hungaria parimisht pajtohej me propozimin që të merrte pjesë në një demonstrim të këtillë të flotës së bashkuar në dobi të Malit të Zi dhe propozoi që çdonjëra nga Fuqitë e Mëdha të marrë pjesë me nga dy anije. Ajo propozoi gjithashtu që do të ishte me vend që Mali i Zi të thirrej që me ushtri ta okuponte Ulqinin. Austro-Hungaria e përkrahu gjithashtu edhe propozimin e Granvilit që Portës së Lartë t’i dërgohej një komunikatë e përbashkët e Fuqive të Mëdha që për tri javë ta zbatonte Protokollin e prillit. Në qoftë se nuk do ta plotësonte këtë kërkesë, atëherë Turqia do të duhej të thirrej që t’u bashkangjitej Fuqive të Mëdha për ta ndihmuar Malin e Zi që ta merrte Ulqinin. Ajo ishte edhe kundër zbarkimit në tokë, sepse nuk e përjashtonte mundësinë e angazhimit të drejtpërdrejtë të Rusisë në anën e Malit të Zi.
Anglia në parim pranonte që çdo shtet të dërgonte nga dy anije, por nuk do të paraqiste vështirësi edhe nëse ndonjëri nga shtetet do të dërgonte vetëm një anije. Britania e Madhe dhe Austro-Hungaria u morën vesh për pikat themelore: kuptimin, modalitetin dhe madhësinë e flotës së bashkuar ndërkombëtare.
Gjermania tregoi gatishmëri që në shoqëri me fuqitë e tjera të valëvitet edhe flamuri i saj në ujërat para Ulqinit. Ajo hodhi poshtë pjesëmarrjen në çfarëdo aksioni eventual në tokë që do të shkonte në favor të Malit të Zi.
Franca gjithashtu tregoi gatishmëri për të marrë pjesë në demonstrimin detar. Ajo theksonte se ky aksion duhej të ishte aksion tërësisht kolektiv, të paraqiste dëshirën e të gjithëve. Në qoftë se nuk do të merrte pjesë vetëm edhe një shtet, mendonte ajo, atëherë do të kompromitohej autoriteti i Evropës. Franca kërkonte të mos ndërmerrej desanti si dhe të mos ndizej asnjë fishek nga anijet.
Rusia, mike dhe aleate, në realitet mbrojtëse e Malit të Zi, theksonte se duhej të ndërmerrej një aksion efikas, por nuk i hynte definimit të tij, sepse dëshironte të mbeste anash, neutrale. Si qëndrim zyrtar i qeverisë ruse mund të merrej përgjigjja e Girsit dhënë Granvilit se qeveria e tij pajtohet dhe se ajo tërë kohën kishte theksuar se “pa masa efikase nuk do të zgjidhet çështja e Malit të Zi”. Girsi shpresonte se një thirrje kolektive do të mund të kishte efekt, kështu që ndoshta nuk do të kishte nevojë për demonstrim detar.
Fuqitë evropiane ranë dakord për parimet themelore, për karakterin dhe qëllimin e demonstrimit detar. Gjithashtu duhej definuar protokollin e realizimit të Protokollit të prillit po qe se Porta do të jepte përgjigje pozitive. Sipas Hajmerles, në protokollin e ardhshëm duhej të përkufizohej e të theksohej se ky demonstrim detar i dedikohet vetëm çështjes së Malit të Zi dhe se qeveritë pjesëmarrëse nuk do të bëjnë kurrfarë pazarllëqesh që do të ishin në kundërshtim me aksionin e përbashkët për zbatimin e Traktatit të Berlinit.
Porta lëkundej në qëndrimin e saj. Ajo ishte e gatshme në parim ta lëshonte Ulqinin, por u gjet përballë qëndresës së vendosur jo vetëm të banorëve të qytetit dhe rrethinave të tij, por edhe të popullsisë së krahinave të tjera të Shqipërisë, e veçanërisht të Shkodrës që kishte lidhje të ngushta me ekonominë e Ulqinit. Nga ana tjetër, Fuqitë e Mëdha i kanoseshin Portës me një demonstratë të bashkuar të flotës luftarake përpara Ulqinit për ta detyruar të zbatonte vendimet e Berlinit.
Ambasadori austro-hungarez i shkruante Vjenës se sulltani kishte më shumë frikë nga kryengritja shqiptare sesa nga demonstrata e flotës ndërkombëtare.
Në bisedën që kishte bërë ambasadori italian, Corti, në Stamboll me ministrin e Punëve të Jashtme të Turqisë, Abedin pashë Dinon kishte fituar përgjigjen se Porta e Lartë ishte e vendosur që t’i jepte fund çështjes së Ulqinit duke ia dorëzuar Malit të Zi. Në propozimin e Abedin pashës, Porta deklaronte se i vinte rëndë të lëshonte tokë pjellore në vend të Hotit dhe të Grudës. Në propozimin e Abedin pashës se është e mjaftueshme që trupat osmane të largoheshin nga territori në fjalë, përfaqësuesi italian kishte shprehur mendimin se do të ishte e domosdoshme që dorëzimi formal i territorit në fjalë të bëhej nga ana e autoriteteve osmane, duke ia dorëzuar princ Nikollës. Gjithashtu u bë me dije se princi Lobasov parashtroi një ide, sipas së cilës Porta do të okupojë ushtarakisht tokat në diskutim dhe pastaj do t’ia dorëzojë forcave malazeze që të vendosen aty. Abedin pasha deklaroi se Porta obligohet që vetëm forcat e armatosura dhe administratën t’i tërheqë në anën tjetër të Bunës, por nuk do të japë kurrfarë përgjegjësie në qoftë se shqiptarët do ta mbrojnë tokën e paraparë për lëshim.

Riza Rexha
Koha Javore