Valdanosi:N? larg?si prej kat?r kilometrash n? veriper?ndim t? Ulqinit, midis Mavrianit dhe Mendr?s, n? form? patkoi t? ngusht? shtrihet gjiri dhe lugina e Valdanosit. Kepat e tij q? e mbrojn? l?shohen pingul dhe fundosen thell? n? det, kurse plazhi ?sht? zallisht?, e p?rb?r? nga gur?t n? diamet?r 1-20 cm. ?sht? i gjat? 700 m, kurse i gj?r? mestarisht 20 m. P?r ndryshim nga gjiret e tjer? ky ?sht? i mbrojtur nga er?rat e jugut e t? veriut dhe shpeshher?, n? koh? shtr?ngate, ka sh?rbyer p?r strehimin e anijeve. N? fund t? gjirit, n? mes t? bregut, gjendej karantina . P?r shkak t? s?mundjeve nga t? cilat mund t? infektoheshin ekuipazhet e anijeve gjat? lundrimit, e q? t? mbrohej popullsia e qytetit, kur vinin anijet, m? par? duhej t? ndaleshin nj? koh? t? caktuar n? karantin?. N? vitin 1833 ?sht? sh?nuar se nj? anije e Ulqinit e tipit brigantin paska ardhur e e infektuar nga Aleksandria n? Valdanos dhe, me urdh?rin e kapetanis? s? limanit t? Ulqinit paska ndenjur 40 dit? n? karantin?.
Lugina e Valdanosit ?sht? e mbuluar me drur? m? t? vjet?r t? mb?ltuar me trupa ulliri. Ullishta e Ulqinit me 90.000 trupa ?sht? unike, sepse pjesa m? e madhe e saj, rreth 75% gjendet n? kompleksin e lugin?s s? Valdanosit. Vjet?rsia mesatare e ullinjve ?sht? m? se 500 vjet, por disa trupa jan? q? nga koha e Greqis? antike (shekulli V pra er?s s? re ). Ullishta e vjet?r p?rb?het nga ullinjt? e vajit. Vaji i njohur i Ulqinit, n? amfora e qypa t? dheut, ishte mall tregtar barazi me arin dhe arrinte deri n? Trieste, n? Venedik, n? Rom? e n? Kairo, si dhe n? brendin? e vendit ( n? Shkod?r, Shkup, Diokle, Ras, Prizren etj.). N? koh?n kur b?hej vjelja-mbledhja e ullinjve, nga ullishta jehonte k?nga e mbledh?sve. Sipas legjend?s djaloshi nuk mund t? martohej para se ta mb?ltonte s? paku nj? ulli.
N? vitin 1978 eksproprijohet pjesa m? e madhe e ullisht?s s? Ulqinit n? lugin?n e Valdanosit, n? lokalitetin “Bishte” nga ana e ish Ushtris? s? Jugosllavis?. Sip?rfaqja e ullisht?s, q? ?sht? eksproprijuar, ?sht? 1.000.000 metra katror?, me 20.000 rr?nj? ullinj, ose pasuria e 204 pronar?ve.
N? nj? pjes? t? Valdanosit, n? lokalitetin “Bishte” ndodhet pasuria e Manastirit “Nikshiq”, e cila ?sht? dyshim pron?sor. Pron?sia e diskutueshme e Manastirit “Nikshiq” ka sip?rfaqen prej 77.000 metra katror?, me 248 rr?nj? ullinj.
N? “Vendimin e Komun?s s? Ulqinit” p?r pun?t pron?sore, kadast?r dhe pun?t gjeodete, me dat?n 17.01.1978, nr. 06-2275/2, theksohet se n? pron?sin? e diskutueshme t? Manastirit “Nikshiq” ndodhen 27 parcela me sip?rfaqe prej 77.000 metra katror?.
N? k?t? “Vendim t? Komun?s s? Ulqinit” jan? k?to pron?si t? vakufave: prona e kish?s n? fshatin Salç, af?r Ulqinit; prona e xhamis? s? Bregut; prona e xhamis? s? Lamit; prona e xhamis? s? Mezgjahut , si dhe xhamis? s? Pash?s, n? lagjen Rana.
Shtorhet pyetja se ku jan? pasurit? e vakufave t? tjer?, pasi dihet se n? Ulqin dikur ka pasur 10 vakufe me pasuri t? vet, ose prej 11 xhamive q? eksistuan dikur n? Ulqin, sot ka vet?m kat?r sosh. N? “Vendim” t? p?rmendur nuk jan? t? paraqitura pronat e k?tyre vakufave: prona e xhamis? n? lagjen e Meterizit; prona e xhamis? s? Marinar?ve n? lagjen e Ran?s; prona e xhamis? n? lagjen Mera, si dhe prona e xhamis? s? Kuvendit. N? Ulqin jan? shkat?rruar disa xhami, si p?r sh?mbull: xhamia e Marinar?ve, xhamia n? Meteriz, ku ?sht? sot e nd?rtuar kisha ortodokse, n?n Kalan? e Ulqinit, pastaj xhamia e Meras? etj.
Sot gjendja e xhamis? s? Vakufit n? Ulqin , n? hap?sir?n e Valdanosit – lokaliteti “Bishte” ?sht? me sip?rfaqe prej 78.360 metra katror?, me 1607 rr?nj? ullinj.
Prona e xhamis? nga Kalaja e Ulqinit n? hap?sir?n Valdanos – “Bishte” ?sht? me sip?rfaqe prej 2.298 metra katror?, me 44 rr?nj? ullinj. Prona e xhamis? s? Bregut, n? lokalitetet “Bishte”, Valdanos, Mavrijan dhe Mend?r ?sht? me sip?rfaqe prej 3.512 metra katror?, si dhe 76 rr?nj? ullinj. Pasuria e xhamis? s? Lamit n? M?hall t? Re, q? ndodhet n? lokalitetin “Bishte” n? gjirin e Valdanosit, ka 2.797 metra katror? dhe 61 rr?nj? ullinj.
Prona e xhamis? s? Mezgjahut po ashtu ndodhet n? lokalitetin “Bishte” n? gjirin e Valdanosit me sip?rfaqe prej 902 metra katror? dhe me 17 rr?nj? ullinj. Po ashtu edhe prona e xhamis? s? Pash?s, q? ndodhet n? lugin?n e Valdanosit, posedon 4.953 metra katror? dhe 120 rr?nj? ullinj.
Prona e vakufit t? Ulqinit, s? basku me pron?sin? e xhamive t? p?rmendura ka 92.822 metra katror? dhe 1.925 rr?nj? ullinj.
Prona e kish?s s? Salçit, nga fshati Salç, af?r Ulqinit, ?sht? me sip?rfaqe prej 2.854 metra katror? me 78 rr?nj? ullinj. Po ashtu prona e Manastirit “Nikshiq” nga Nikshiqi, q? ?sht? e diskutueshme, me lokalitetet n? Valdanos- “Bishte” ka 97.914 metra katror? dhe 248 rr?nj? ullinj. E gjith? kjo sip?rfaqe e lart?p?rmendur p?rb?het prej 193.590 metra katror? dhe ka 2.251 rr?nj? ullinj.
Sipas regjistrit t? pronave vakufore nga viti 1988 n? Ulqin me rethin? ka patur 12 prona vakufore: Xhamia e qytetit tek Rrotlla, xhamia e Pash?s, xhamia e Meterizit, xhamia e Ran?s ose xhamia e Marinar?ve), xhamia e Mezgjahut, Xhamia n? Maje t? Pazarit, xhamia e Lamit n? M?hall? t? Re. Xhamia e Meras?, xhamia e Bregut, Xhamia e Kollomz?s, xhamia e Zogajve, si dhe nj? mejtep (”Fejzlije”) me 2.385 rr?nj? ullinj, 37 rrall tok? dhe 17 sht?pi, duke i llogaritur edhe dyqanet me 4 bah?e.
N? territorin e Ulqinit, n? vitin 1927 kan? ekzistuar 10 prona vakufore: Vakufi Kryesor, vakufi i xhamis? s? Meterizit, vakufi i xhamis? s? Pash?s, vakufi i xhamis? s? Ran?s, vakufi i xhamis? s? Kuvendit, vakufi i xhamis? s? Lamit, vakufi i xhamis? n? “Maje t? Pazarit”, vakufi i xhamis? s? Meras?, vakufi i xhamis? s? Bregut, si dhe vakufi i Emine Pelinkut.

Mr. Maksut XH. Haxhibrahimi