Anomali të shumta
LD në MZ, e vetëdijshme se i ka humbur të gjitha postet dhe vendet e punës, përveç atë të deputetit të kryetarit të saj, duke shfrytëzuar paqartësitë e Rregullave për formimin e Këshillave Nacionale, bën puç në Kuvendin e Elektorëve, për të prodhuar më vonë edhe kryetarin e Këshillit Nacional të Shqiptarëve nga radhët e saj, edhe pse është kundër hyrjes në Qeverinë e Malit të Zi, e Këshilli është forum qeveritar. Pra, Kuvendi i Elektorëve dominohet nga përfaqësuesit e LD në MZ, ndonëse është dashur të kishte qenë i rezervuar vetëm për përfaqësuesit e shoqërisë civile dhe intelektualët dhe ky është defekti më i madh me rastin e formimit të Këshillit Nacional të Shqiptarëve. Emri i kryetarit të Këshillit është histori në vete.
Këshilli nacional i një pakice në shtet shumënacional është forumi i saj më i rëndësishëm reprezentues, që në disa raste ka edhe fuqinë e vendimmarrjes. Shumëkush atë e quan “qeveri të pakicës”, që në bashkëpunim me qeverinë shtetërore kujdeset për avancimin e të drejtave të pakicës. Nisur nga kjo, Unioni Demokratik i Shqiptarëve, që në vitin 2000, atëherë kur të tjerët as që e përmendnin këtë në Platformën e vetë për status të veçantë të shqiptarëve në Mal të Zi angazhohet edhe për formimin e Këshillit Nacional të Shqiptarëve, pa hasur në përkrahjen e partive të tjera shqiptare.
Mundësinë e formimit të këshillave nacionale të pakicave e parasheh, gjashtë vjet më vonë, edhe Ligji për të drejtat dhe liritë e pakicave, i projektuar nga Ministria për të Drejtat e Pakicave, në krye të së cilës ishte përfaqësuesi i UDSH-së. Në pranverën e këtij viti (2008) fillojnë të formohen këshillat nacionale të pakicave. Edhe shqiptarët kanë formuar sivjet Këshillin Nacional të Shqiptarëve. Por, për fat të keq, jo në pajtim me frymën e Ligjit dhe jo në pajtim me esencën dhe me praktikën e veprimit të një forumi të tillë në demokracitë e zhvilluara, e madje edhe në ato postkomuniste. UDSH lidhur me këtë ka reaguar disa herë por dua që më në detaje, edhe një herë të vë në pah mangësitë e formimit të Këshillit Nacional të Shqiptarëve të cilat do të bënin dëm të madh po nuk u eliminuan.
Esenca e Këshillit Nacional është që ai të mbledhë mendjet më të ndritura që i kemi në politikë, por edhe jashtë saj. Meqë Këshilli është forum politik, shumicën në të duhet ta bëjnë përfaqësuesit e subjekteve politike, por pjesën tjetër duhet ta bëjnë përfaqësuesit më të denjë të shqiptarëve nga shoqëria civile dhe nga radha e intelektualëve të mirëfilltë (të pavarur). Ligji për të drejtat dhe liritë e pakicave definon se cilat subjekte politike dhe cilat poste politike hyjnë me autonomatizëm në përbërjen e Këshillit Nacional, duke lënë që përfaqësuesit e shoqërisë civile dhe të intelektualëve të pavarur të zgjedhen në Kuvendin e Elektorëve (gjë që vërtetë nuk definohet qartë, por nënkuptohet pasi që përfaqësuesit e politikës hyjnë me automatizëm).
Çka na ndodh ne? Përfaqësuesit e politikës prodhohen dy herë. Një herë me automatizëm dhe të dytën herë në Kuvendin e Elektorëve, duke ngulfatur përfaqësuesit e shoqërisë civile dhe intelektualët. LD në MZ, e vetëdijshme se i ka humbur të gjitha postet dhe vendet e punës, përveç atë të deputetit të kryetarit të saj, duke shfrytëzuar paqartësitë e Rregullave për formimin e Këshillave Nacionale, bën puç në Kuvendin e Elektorëve, për të prodhuar më vonë edhe kryetarin e Këshillit Nacional të Shqiptarëve nga radhët e saj, edhe pse është kundër hyrjes në Qeverinë e Malit të Zi, e Këshilli është forum qeveritar. Pra, Kuvendi i Elektorëve dominohet nga përfaqësuesit e LD në MZ, ndonëse është dashur të kishte qenë i rezervuar vetëm për përfaqësuesit e shoqërisë civile dhe intelektualët dhe ky është defekti më i madh me rastin e formimit të Këshillit Nacional të Shqiptarëve. Emri i kryetarit të Këshillit është histori në vete.
Por, ka edhe difekte e anomali të tjera. Në përbërjen e Këshillit me automatizëm, hyjnë edhe përfaqësues të partive joparlamentare të cilët nuk kanë vend aty. Ligji definon qartë se në Këshill hyjnë me atë automatizëm vetëm bartës të posteve të caktuara të partive parlamentare. Në rastin tonë, në Këshill kanë hyrë edhe përfaqësues të partive joparlamentare (Forca e Re Demokratike dhe BDSH), sepse parti parlamentare, në tërë botën është vetëm ajo parti që ka deputet në parlamentin shtetëror.
Edhe kur është fjala për postet që hyjnë me automatizëm në Këshill ka anomali. Ta zëmë, kryetari i klubit të këshilltarëve të partisë parlamentare bëhet me automatizëm anëtar i Këshillit Nacional, por jo edhe kryetari i Kuvendit Komunal.
Shoqëria civile dhe intelektualët kanë qenë persona non grata në Këshillin Nacional të Shqiptarëve. Në të nuk ka asnjë përfaqësues të organizatave joqeveritare apo intelektuale të mirëfilltë. Nëse me intelektualë nuk nënkuptojmë medoemos individin që ka diplomën e fakultetit. Mendoj që për të qenë intelektual pos kësaj, duhet të jesh edhe autor i ndonjë libri, filmi, pikture, skulpture, patenti shkencor… Të tillë në Këshillin Nacional nuk kemi. E është dashur t`i gjenim ose ta gjenin vetveten, sepse ata ekzistojnë. Edhe në Mal të Zi, edhe në mjedise shqiptare jashtë tij, ku punojnë e jetojnë duke mbetur shtetas të Malit të Zi, pra duke patur mundësi që t`i kyçim për të na ndihmuar në proceset e mëtejme demokratike. Po, po, kemi shkrimtar, poetë, piktorë, e profesorë universiteti por jo edhe në Këshillin Nacional të Shqiptarëve.
Nga ky këshill pothuaj e kemi përzënë edhe femrën shqiptare. A nuk është dashur të bëjmë ne dhe të bëjnë ato vetë çdo përpjekje që në përbërjen e Këshillit Nacional të Shqiptarëve të ketë më shumë femra. Ne që femrën e kemi patur edhe mbretëreshë nuk e lëmë të kalojë në Këshillin Nacional as femrën që konkurron në emër të ndonjë organizate joqeveritare.
Nga ana tjetër në Këshill e kalojmë atë të cilin profesioni nuk e lejon të jetë aty. Në Këshillin Nacional të shqiptarëve është edhe një gazetar, i cili duket të më ketë qenë hidhëruar kur e kam apostrofuar si individ që nuk e ka vendin aty, pa patur asnjë problem të rrafshit personal me të, por duke u udhëhequr nga parimi i rrafshit profesional e ligjor. Gazetaria është profesion specifik, është esnaf i veçantë, është fuqi më vete. Për këtë arsye gazetari nuk mund të jetë as anëtar e as udhëheqës i organizatës joqeveritare, as anëtarë apo udhëheqës i partisë politike, as intelektual i pavarur, sepse është gazetar….
Nëse kemi parasysh faktin që e kam përmendur më sipër se Këshilli Nacional është trup politik, atëherë është e qartë se gazetari s`ka vend në të.
Mjafton të konsultohet Ligji për media dhe gazetari e di ku e ka vendin.
Tjetër është që ne kemi gazetarë dhe anëtarë të organit partiak apo këshilltarë në emër të partisë politike. Të asaj partie që e ka uzurpuar edhe Kuvendin e Elektorëve. Por, ka edhe më zi. Gazetari është zgjedhur në krye të Këshillit Nacional të Myslimanëve! Gazetari na del politikani numër 1 i myslimanëve në Mal të Zi. (Myslimanët janë kategori kushtetuese në MZ).
Pra, anomali ka edhe në këshillat e pakicave të tjera nacionale. Intelektuali i pavarur na del politikani numër 1 i boshnjakëve sepse në krye të Këshillit Nacional të Boshnjakëve është zgjedhur historiani i njohur Sherbo Rastoder, i cili nuk është anëtar i ndonjë partie politike.
Kërkesë për formimin e Këshillit Nacional ka edhe një grupacion i serbëve, edhe pse përfaqësuesi i tyre i cili është kryetar i partisë më të madhe serbe e lider i bllokut më të madh opozitar në Parlamentin e MZ në radhët e Listës Serbe, thotë se serbët në Mal të Zi nuk janë pakicë nacionale. Ai e di mirë se vetëm pakicat nacionale në shtet multinacional demokratik mund të formojnë këshillat nacionale.
Edhe përfaqësues të boshnjakëve e të myslimanëve dëgjon shpesh të thonë se ata nuk janë pakicë nacionale në Mal të Zi dhe se nuk kanë shtet tjetër amë veç tij, e mezi kanë pritur të formojnë këshillat nacionale. Këshill nacional kanë formuar edhe romët.
Kështu stërkeqet e esenca e nocionit pakicë nacionale. Ky nocion, kjo sintagmë nënkupton automatikisht që pjesëtarët e një grupi etnik dallojnë, që janë autoktonë aty ku jetojnë, kanë shtetin amë dhe janë pjesë e kombit amë. Standardet demokrtike europiane u mundësojnë atyre pos tjerash, të formojnë këshillat nacionale për t`i reprezentuar si pakicë kombëtare në kontaktet dhe bashkëpunimin me qeverinë e shtetit ku jetojnë. Për këtë përkufizohen parametra e zgjidhje të qarta ligjore.
Mishmashi i krijuar rreth formimit të këshillave nacionale të pakicave në Mal të Zi tregon se jemi në fillet e demokracisë dhe se është i domosdoshëm ndryshimi i Ligjit për të drejtat dhe Liritë e Paicave në pjesën që ka të bëjë me këshillat nacionale të pakicave, në mënyrë që të qartësohet deri në detaje ajo që për të diturit dhe qëllimirët ka qenë mjaft e qartë. Autori i këtyre rreshtave dhe partia politike të cilës ai i prin, të bindur se kanë mjaft argumente, disa nga të cilat i përmenda, do të kërkojnë nga Ministria për të Drejtat e Pakicave që sa më parë të vijnë në Kuvend me propozimin e ndryshimeve të sipërpërmendura, në mënyrë që KNSH të jetë trup i mirëfilltë përfaqësues i shqiptarëve.
Ferhat Dinosha
Koha Javore