U intevjuu za Radio Slobodna Evropa Nazif Cungu, biznismen iz Ulcinja i predsjednik Demokratske snage ‘Forca’ koja je od posljednjih izbora jedna od ?etiri albanske parlamentarne stranke, govori o ciljevima svoje stranke, problemima u Opštini Ulcinj, biznis barijerama i privrednom ambijentu u Crnoj Gori.

RSE: Gospodine Cungu, vaša stranka Nova demokratska snaga “Forca” je novi subjekt u crnogorskom parlamentu. Koji su primarni ciljevi vašeg parlamentarnog djelovanja?

Cungu: Mi kao nova, mlada partija koja je osnovana tek prije tri i po godine i koja je dostigla veoma dobre rezultate smo orijentisani prema evroatlantskim integracijama i da ?emo mi kao nova partija dati pun doprinos težnjama koje Crna Gora ima prema ovim integracijama. Prvenstveno, mi želimo da u?estvujemo na decentralizaciji vlasti u Crnoj Gori što ?e da bude jedna od budu?ih obaveza Crne Gore. Naravno, postoje velike razlike u ravnomjernom privrednom razvoju u svim djelovima Crne Gore tako da, pogotovo podru?ja gdje žive manjinski narodi, pogotovo mi Albanci, s obzirom da smo mi nacionalna stranka sa nacionalnim prefiksom, mi želimo da uti?emo i da damo još jedan povoljan signal i vlastima u Crnoj Gori da su podru?ja koja su nekada bila mnogo više razvijena sada ostala na jednoj margini, da treba mnogo više da se investira. Želimo da pokušamo da privu?emo i dio naše dijaspore kojih ima mnogo (Albanaca ima više van Crne Gore nego unutar Crne Gore) da pokušamo da ih privu?emo da bi investirali.

Nekolicina od njih su zaradili velika sredstva, me?utim, nije stvoren jedan povoljan ambijent da bi se ta njihova sredstva ovdje investirala. Mi ?emo da težimo da omogu?imo bolje školovanje za našu djecu, obzirom da znamo kakva je situacija u osnovnim i srednjim školama. U zadnjih trideset godina nije gra?ena nijedna škola, tako da ima sedam škola u Ulcinju koje su gra?ene prije ?etrdeset godina za kapacitet od 350 djece i sada u tu školu ide 1200 djece tako da tu nema uslova ne samo za Albance, nego i za sve ostale narode i nacionalnosti koje žive u Ulcinju. Tako da ?emo težiti ka tome da obezbijedimo školovanje kadrova, težimo ka tome da i van Crne Gore ne da se naša djeca školuju, pogotovo ako se radi o visokim školama, o mastersima, da naša djeca imaju mogu?nost da po?u na zapad kao što rade druga djeca iz Crne Gore i naravno, teži?emo ka o?uvanju i unaprije?enju kulturno istorijskih vrijednosti djelova gdje žive Albanci.

RSE: U parlamentu su prisutne još tri albanske nacionalne partije, šta je to što vašu stranku razlikuje od ostalih albanskih stranaka?

Cungu: Mi smo jedina partija koja, za razliku od ostalih albanskih partija, ima ekonomski program. Nijedna druga nema ekonomski program jer mi znamo da smo fakti?ki potpuno zapostavljeni obzirom da djelovi gdje žive Albanci nijesu razvijeni. Najsiromašniji narod je u ovim prigrani?nim djelovima gdje žive Albanci i mi smo jedina partija koja ima ekonomski program. Mi imamo puno omladine koja ima mogu?nosti da kroz svoje programe radi razne manifestacije i da okuplja oko svojih programa i drugu omladinu i da se druže i da se upoznavaju i da daju predloge za razna doga?anja i unutar Ulcinja i ostalim gradovima unutar Crne Gore tako da su to te mogu?nosti koje je naša partija pokušavala ?itavo vrijeme da organizuje i okrugle stolove na razne teme vezano za slobodu govora, za prava manjina, ljudska i manjinska prava i naravno za evroatlantske integracije. Sve ovo mi imamo programski postavljeno i na osnovu tog programa mi pokušavamo da do?emo do mladih i u svakom slu?aju i uspjevamo u tome.

RSE: Kakvi su odnosi me?u albanskim nacionalnim partijama, odnosno kakve su šanse za formiranje poslani?kog kluba? O tome su se više puta vodili razgovori izme?u tri albanske partije, kakav ?e po vama biti rezultat?

Cungu: Tu ne bi trebalo da bude nikakvih problema jer se demokratski principi znaju. Partija koja je najviše dobila glasova toj partiji bi trebalo da pripadne i šef kluba, tako da je ta demokratija koju je zapadni svijet završio prije hiljadu godina i tu ne bi trebalo da bude nikakvih problema. Jedino to treba i gospodin Barthi da prihvati i po rotacionim sistemu da šef kluba bude po partijama koje imaju ve?i broj glasova. Nijesmo vodili razgovor sa Demokratskom unijom Albanaca. Vo?eni su razgovori sa gospodinom Barthijem i gospodinom Holajem i mislim da bi trebalo da razultira i da se kona?no stvori klub albanskih partija u parlamentu Crne Gore.

RSE: Vaša stranka djeluje i u lokalnom parlamentu u Ulcinju. Koji su po vama najve?i problemi u tom gradu?

Cungu: U Ulcinju ima stvarno puno problema. Glavni je da u zadnjih dvadeset godina nema detaljan urbanisti?ki plan tako da je to jedna velika šteta i sve što se gradi i što se gradilo uglavnom je ilegalno, me?utim, bez regularne dokumentacije. Infrastruktura koje je dosta dugo obe?avana i sada više opština Ulcinj to ne može da izvede nego mora Vlada Crne Gore da se uklju?i, razna ministarstva. Infrastruktura je veoma loša, kanalizacioni sistem u koji se trideset godina nije ništa investiralo, parking, ?isto?a je isto na niskom nivou, sanitarna deponija, marina za koju se dosta dugo govorilo i tu nema nikakvog pomaka,  realizacija budžeta je veoma loša tako da se i gra?anima šalju veoma loši signali. To je jedna velika šteta jer sadašnja vlast, koalicija “Za evropski Ulcinj” nije uspjela skoro ništa da realizuje u odnosu na ono što su obe?ali. Ja mislim ni deset posto od onoga što je obe?ano. Nema mosta preko Porta Milene, nema marine, nema sportskog centra. Kada bi projektna dokumentacija sjutra bila gotova onda tu za izvo?enje svih tih radova bi trebalo ?etiri, pet godina. A kada se svemu ovome doda i kriza koja je zahvatila i Crnu Goru i naravno i globalna kriza onda sigurano da ne možemo da budemo neki veliki optimisti u tom dijelu, tako da lokalna vlast traži ipak nešto drugo, traži bolje doma?ine, traži skidanja biznis barijera, a ne stavljati takve takse koje su ?ak u jednom trenutku bile i po dvanaest, trinaest puta ve?e u odnosu na ostale primorske opštine umjesto da budu nešto niže u odnosu na ostale opštine, ako je manje razvijena opština. Naprotiv, sadašnja vlast je išla druga?ijim sistemom. Oni su uposlili još stotinak ljudi u organima lokalne uprave bez obzira što je prije tri godine bilo ?ak i previše uposlenih i onda su pove?ali plate još jedno sto posto i to je jedno veliko optere?enje i ispaštaju gra?ani i ispašta i ova mala privreda u opštini Ulcinj. Tako da ima puno otvorenih pitanja. Na žalost, nijesu uspjeli da urade skoro ništa od onoga što je bilo najavljeno.

RSE: Aktuelan je tender za davanje u zakup uvale Valdanos oko koje se podigla poprili?na prašina zbog toga što nije izvršen povra?aj imovine nekadašnjim vlasnicima tog podru?ja i zbog straha mještana da bi gradnja hotelskih objekata mogla devastirati taj prostor. Da li je mogu?e prona?i rješenje?

Cungu: Mislim da rješenja ima. Treba razgovarati oko svega toga. Me?utim, zna se zbog ?ega je uzeta ta imovine. Ta imovina je uzeta ’78. godine za izgradnju vojne baze i zna?i da automatski ?im se to ne sprovodi onda dolazi do novog momenta, odnosno treba pristupiti deeksproprijaciji tako da je Skupština opštine Ulcinj jednoglasno donijela odluku da se pristupi deekproprijaciji tog prostora i ta imovina da se vrati gra?anima. Naravno, tu ima dovoljno prostora da se mogu graditi i hoteli upravo u onom dijelu gdje je ?isto fakti?ki morsko dobro i nema nikoga u Ulcinju od gra?ana, pogotovo od tih bivših vlasnika da su protiv razvoja Ulcinja. Naprotiv i ta njihova imovina bi dobila na vrijednosti i na zna?aju kada bi tu došlo do gradnje hotelskih kapaciteta ne previše nego stvarno da bude jedna posebna regija, ali to se prvenstveno mora vratiti. Postoje i druge mogu?nosti, ali u svakom slu?aju treba razgovarati, a do sada niko nije pokazao dobru volju od strane vlasti, naprotiv, lokalni ?elnici koji su na vlasti su uklju?eni i koji rade fakti?ki na tome da se ova imovina i ne vrati. U svakom slu?aju, ima prostora i to bi moglo da se riješi veoma brzo i da budemo svi zadovoljni, da bude grad zadovoljan, da budu gra?ani zadovoljni i zbog toga što ?e se to njima vratiti, koji bi obra?ivali to zemljište koje trideset godina stoji ne obra?eno, a sa druge strane svi bismo mogli da ostvrimo i korist po osnovu upošljavanja u nekim kapacitetima koji bi se gradili u tom dijelu. Gra?ani nijesu protiv toga da se grade smještajni kapaciteti, ali to treba da bude ograni?eno, a ne da neko drugi odlu?uje o toj imovini koja nije realizovana onako zbog ?ega je i uzeta.

RFE: Otvoren je grani?ni prelaz Muri?ani-Sukobin, koliko ?e to uticati na privredni ambijent u reonu Ulcinja?

Cungu: Ima dosta i dobrih pomaka sada u zadnje vrijeme, pogotovo kada se radi o Ulcinju i grani?nom prelazu izme?u Crne Gore i Albanije. Prije nekoliko dana je otvoren novi prelaz izme?u Crne Gore i Albanije koji ?e u svakom slu?aju doprinijeti da se neke stvari mnogo brže i realizuju tako da treba da do?e do modernizacije puta od Ulcinja do Sukobina obzirom da se u Albaniji ve? gradi most koji ?e da bude gotov 2010. godine preko Bojane i onda ?e mo?i da bude jedan dobar protok robe i kapitala i ljudi, odakle bi mogli i turisti da do?u iz Bugarske, sa Kosova, Albanije i naravno i kapaciteti luke Bar bi bili mnogo bolje iskori?eni.

RSE: Osim što ste predsjednik politi?ke stranke vi ste dugo godina i biznismen pa koliko je prisutna ekonomska kriza kao posljedica globalne kriza, a koliko kao posljedica subjektivnih slabosti države i privrede Crne Gore?

Cungu: Kada se govori o krizi mi smo mogli i o?ekivati da ?e do?i do jedne krize, pogotovo ako se radi o Ulcinju gdje je privatizacija veoma loša. Mi smo do devedesetih godina kao opštna bili prakti?no najja?a turisti?ka opština i ostvarivali smo 18,5 posto od ukupnih no?enja na teritoriji Crne Gore, me?utim, taj procenat je mnogo manji, negdje oko šest, sedam posto i to je u nekvalitetnom smještaju, tako da ako “Galeb” ne postoji koji je porušen, ako “Albatros” izgleda kao prije 25 godina, ako hotel “Grand Lido” ne postoji, ako “?eški” kamp ne postoji, ako Ulcinjska rivijera ostvaruje nekih deset posto od ukupnog prometa koji je ostvarivala do devedesetih godina onda se sigurno moglo o?ekivati da bude i krize. Ako su sve društvene firme koje su postojale u ste?anu, na primjer, Solana, Gra?evinsko, “Agro Ulcinj”, to više nefunkcioniše kao što je funkcionisalo. Samo je bilo pitanje kada ?e se to najviše osjetiti bez obzira što je došlo do pojavljivanja i novih firmi, ali što se turizma ti?e to je stalo. Globalna kriza koja se pojavila na svjetskom nivou onda je ve? dodatno uticala  i na ove naše lokalne probleme. Kakve ?e posljedice svega toga biti u ovom trenutku ne može niko da kaže. Me?utim, negativni efekti se ve? osje?aju. Ima pad i turisti?kog prometa, ima pad i prometa pogotovo kod gra?evinarstva, me?utim, mislimo da ?e i lokalna vlast malo više i ja?e pozabaviti svojim problemima i tu treba Vlada da se uklju?i konkretno da opštinama pomogne jer svaka opština ima svoje specifi?nosti. Tako da sam o?ekivao da ?e da bude kriza i unutar Crne Gore, me?utim, ovo je dodatno što je globalna kriza ve? poja?ala i što smo na neki na?in i o?ekivali.

RSE: Utisak je ipak da su se na neki na?in poja?ala o?ekivanja poslovnih ljudi i Vlade u posljednje vrijeme,  Najavljuje se po?etak izgradnje autoputa, italijanske investicije u Željaznicu i energetiku, davanje u zakup Velike plaže, ulazak novih turisti?kih investitora. Skoro svakodnevno imamo sli?ne najave. Smatrate li da je poslovni i pravni ambijent u Crnoj Gori povoljan kako bi u vremenu krize novi investitori uložili novac u Crnu Goru?

Cungu: Iskreno, ja sam veliki optimista što se toga ti?e i o?ekujem da ipak dolaze bolja vremena bez obzira na sve ove manjkavosti i sve ove negativnosti koje sam ja na neki na?in i naveo, tako da je situacija u Crnoj Gori mnogo povoljnija ?ak i u odnosu na neke druge zemlje. Me?utim, oni programi koji se najavljuju od Vlade i koji se svaki dan ?uju i puno se oko toga radilo i sigurno da polako dolazi vrijeme da ?e do?i i do realizacije tih planova. Ja sam optimista jer ako znamo da je ra?en strateški program razvoja turizma do 2020. godne gdje je predvi?eno da se uloži 8,5 milijardi eura, polovina toga treba da bude u Ulicinju, neka bude samo jedan dio toga i neka se gradi samo jedan kompleks od pet hiljada kreveta, a sigurno ?e do?i do toga i kada se bude to gradilo onda ?e sigurno i ovaj privatni smještaj i sve ovo ostalo što je vezano za to ?e sigurno da bude u funkciji tih prvih pet hiljada kreveta, da ne kažem deset hiljada što bi stvarno za Crnu Goru zna?ilo puno. Me?utim, momentalno se puno najavljuje i o?ekujemo svi da ?e po?eti realizacija svih tih projekata, tako da sam ja optimista.

Sr?an Jankovi?

Radio Free Europe / Radio Liberty © 2009 RFE/RL, Inc.

http://www.velikaplaza.info/gallery/video/stream.php?f=Velika_Plaza_movie_Jan_2009.flv