Sot filloj aktiviteti i madhë qytetarë për pastrimin e Valdanosit, çeljen e rrugëve të mbyllura para 35 viteve, dhe krijimin e kushteve për revitalizimin e Ullishtës së Valdanosit!

VELIKA GRAĐANSKA AKCIJA U ULCINJU

Spašavanje Valdanosa

Valdanos nije samo pravno pitanje. Ono je za nas Ulcinjane prije svega ekonomsko, ekološko i kulturološko pitanje”, kaže izvršni direktor Monitoring grupe Ulcinj (Mogul) Džemal Perović. On je jedan od čelnika Grupe za Valdanos”, u kojoj su osim Mogula, Udruženje za povraćaj maslinade u Valdanosu i Društvo maslinara Ulcinja. Oni su odlučili da uskoro krenu u veliku akciju čišćenja pristupnih puteva u toj uvali sa 18 hiljada stabala stoljetnih maslina kao ključnog preduslova za početak revitalizacije tog jedinstvenog kompleksa, koji je sada, kako tvrdi, prava prašuma. A taj najveći i najljepši živi spomenik maslinarstva na Jadranu, uz Staru maslinu u Baru i Velju maslinu u Budvi, shodno odredbama Zakona o maslinarstvu, pod posebnom je zaštitom države. U praksi to apsolutno nije potvrđeno. Od kada je 1978. godine ta prašuma oduzeta od preko 200 ulcinjskih porodica, Islamske zajednice i Srpske pravoslavne crkve, masline u Valdanosu stalno propadaju. Prema procjenama eksperata, gotovo 70 odsto stabala već je propalo. Gotovo čitav prostor u „dolini mira” ili „uvali tišine”, kako su pomorci nazivali luku Valdanos kroz vjekove, zarastao je u makiju i žbunje, koje čak prelazi visinu maslina. „Tamo ni koza više ne može da uljegne, a ne ljudi. To je nešto najružnije što se može vidjeti”, kaže predsjednik Udruženja za povraćaj Maslinade u Valdanosu Luka-Batko Đakonović, inače stari pomorski kapetan. On tvrdi da je revitalizacija maslina dužnost prema precima. I zaista je odnos prema maslini kroz istoriju u Ulcinju bio kao odnos prema najrođenijem. Ulcinjani su prijatelje prvo vodili u obilazak Maslinade, pa potom u svoj dom. Ono što je možda još interesantnije jeste činjenica da tamo nikada nije bilo nikakve ograde, ali se tačno znalo što kome pripada. Postojao je, dakle, kult masline i maslinarstva, koji se prenosio s generacije na generaciju. Naročito se to odnosilo na Valdanos, koji je zbog geografskog položaja bio najbolji i najkvalitetniji dio ulcinjske Maslinade, u kojoj ukupno ima oko 80 hiljada stabala. Onaj ko je u Valdanosu imao masline smatrao se uglednim i bogatim. Čitava stvar dobijala je na značaju, i zbog činjenice da je šestina prostora zadužbina vjerskih zajednica. Draž Valdanosu davale su svakako i znamenite Viline vode i još desetak drugih izvora, prekrasna plaža s morskim svilinama, podvodna arheološka nalazišta… Oni koji su razumjevali Ulcinj govorili su da je to „duša grada”. Zato se Ulcinjani nikada nijesu mogli pomiriti s nasilnim oduzimanjen od straneJNA prije 35 godina. Posebno ne davanjem u dugoročni zakup jednoj nereferentnoj firmi, kao što je to pokušala crnogorska Vlada početkom 2011. godine. I ekonomske štete su ogromne. Prema procjeni Udruženja maslinara, samo zbog neprikupljanja maslina i njihovog neprerađivanja u ulje do sada je izgubljeno više od 100 miliona eura. Njihovom revitalizacijom i uz pravilno valorizovanje i razvoj održivih vidova turizma moguće je ostvariti godišnji prihod od nekoliko miliona eura. ,,Sve ovo govori u prilog posebnom značaju i ekonomskoj vrijednosti ovog područja kao prirodnog resursa koji samo uz održivo upravljanje predstavlja i razvojnu šansu ovod dijela crnogorske obale”, tvrde u ekološkoj organizaciji Grin home.Grupa intelektualaca, ekologa i nevladinih aktivista, prije tri godine izradila je prijedlog za formiranje međunarodnog ekološkog centra, čijom bi se realizacijom, kako su saopštili, na optimalan način zadovoljile potrebe, interesi i prava svih zainteresovanih strana u ovom slučaju: države, opštine, građana Ulcinja i čitave zemlje, kao i vlasnika zemljišta u Valdanosu. Da se nakon traženja spornih tzv. strateških partnera nešto mijenja govori odnos nekoliko ministarstava (odbrane, održivog razvoja i turizma, kao i poljoprivrede i ruralnog razvoja) prema tom pitanju, što dolazi nakon izraženog interesovanja za Valdanos Delegacije Evropske unije i nekoliko ambasada zapadnih zemalja u Podgorici. U tom kontekstu razumljivo je što je Direkcija za javne radove odlučila da od ponedjeljka, pa u narednih šest mjeseci, osam radnika počne čistiti pristupne puteve kroz Maslinadu. Svu vrstu pomoći ponudila je i opština Ulcinj, te nekoliko ekoloških i nevladinih organizacija iz zemlje. Čak je i NATO spreman da finansijski pomogne proces revitalizacije maslinjaka u Valdanosu, s obzirom na to da su maslinjaci bili dio nekadašnje vojne imovine i da stalno prijeti opasnost od požara koji bi se veoma brzo mogao proširiti i na sam grad Ulcinj.

Stoga je, kako kažu u Grupi za Valdanos, ova velika građanska akcija, izuzetno značajna.. Ako naiđe na široku podršku građanstva, biće to potvrda da je još jedino ekologija u stanju da ujedini mase i bar na trenutak povrati tako potrebnu solidarnost. Istorija je svjedok da je Valdanos za Ulcinjane to uvijek bio.
Mustafa CANKA

Izvor: MONITOR